Europa zet voor het eerst vol in op betaalbaar wonen: meer bouwen, sneller investeren en meer ruimte voor lokale overheden

Europa beleeft een wooncrisis. In minder dan tien jaar zijn de woningprijzen in Europa gemiddeld met meer dan 60 procent gestegen. In sommige lidstaten is die zelfs verdubbeld. “Steeds minder jongeren, werknemers en gezinnen vinden nog een woning”, zegt Europees Parlementslid Kathleen Van Brempt (Vooruit). “We moeten op elk niveau ingrijpen als we wonen opnieuw betaalbaar willen maken. Ook op Europees niveau.”  

Betaalbaar wonen is niet alleen een uitdaging in Vlaanderen. Terwijl de prijzen van huizen en appartementen blijven stijgen, komen er te weinig huizen bij en blijft leegstand een probleem. In steden en populaire toeristische regio’s zorgen ook platformen voor kortetermijnverhuur, zoals Airbnb, voor extra druk op de huizenmarkt. Maar het probleem reikt veel verder dan Vlaanderen alleen. Dat blijkt ook uit een onderzoek dat de Europese sociaaldemocraten recent lieten uitvoeren. “63 procent van de Europeanen maakt zich zorgen over of ze hun woning zullen kunnen blijven betalen”, zegt Van Brempt. "Wat ooit een basisrecht was, dreigt zo steeds meer een privilege te worden. Maar een betaalbaar en kwaliteitsvol dak boven je hoofd is écht de basis. Zonder dat lukt veel niet meer. We moeten dus op elk niveau een tandje bijschakelen.” Dat was ook de reden waarom de Europese sociaaldemocraten absoluut een Europees Commissaris voor Wonen wilden.  

Met het nieuwe European Affordable Housing Plan en de bijhorende European Strategy for Housing Construction legt Dan Jørgensen, de bevoegde Commissaris voor Wonen, nu voor het eerst een samenhangend Europees antwoord op tafel. “We maken een duidelijke keuze: op elk niveau – Europees, nationaal en lokaal – moeten de zeilen worden bijgezet en moet massaal geïnvesteerd worden in betaalbare woningen. Dat is de enige manier waarop we een trendbreuk kunnen realiseren”, zegt Van Brempt. 

Te weinig, te traag 

Europa bouwt vandaag ongeveer 1,6 miljoen woningen per jaar. Dat is onvoldoende. Volgens de Commissie zijn er jaarlijks 650.000 extra woningen nodig om de vraag bij te houden. Dat tekort duwt prijzen omhoog en zet mensen op de woningmarkt buitenspel. Tegelijk is bouwen duurder en trager geworden. Vergunningsprocedures slepen soms jaren aan, bouwkosten stijgen exponentieel en de sector kampt met een acuut tekort aan vakmensen. “Het wordt steeds moeilijker om vandaag te bouwen. Dat is slecht nieuws voor onze gezinnen, de woningmarkt en onze economie”, zegt Van Brempt.  
 
De Europese Commissie wil daarom werk maken van snellere vergunningen, digitalisering en inzetten op snellere bouwmethodes. In sommige lidstaten kan een digitale vergunningsprocedure de doorlooptijd al terugbrengen van enkele maanden naar amper een paar weken. Daarnaast wil Europa de omschakeling versnellen naar modulair en prefab bouwen. Dat verlaagt de kosten, verkort de bouwtijd en maakt het mogelijk om sneller grote aantallen kwaliteitsvolle woningen te realiseren. “Zo kunnen we niet alleen sneller bouwen, maar ook de kwaliteit van de woningen garanderen”, zegt Van Brempt. “En dat is belangrijk. Energiezuinige woningen betekenen ook gezondere woningen met lagere energiefacturen. Elke euro die in renovatie en efficiëntie gaat, betaalt zich op lange termijn dubbel en dik terug.” 

Investeren, investeren en nog eens investeren 

Onder het huidige Europese budget wordt al minstens 43 miljard euro gemobiliseerd voor woningbouw en renovatie. Daarbovenop komt een nieuw pan-Europees investeringsplatform, samen met de Europese Investeringsbank en nationale investeringsbanken. “Tegen 2029  willen we zo 375 miljard euro aan investeringen in sociale, betaalbare en duurzame woningen verzamelen. Ook Vlaanderen en Vlaamse lokale besturen zullen mee kunnen profiteren van die financiële ondersteuning”, zegt Van Brempt. “Dit sluit perfect aan bij wat wij ook in Vlaanderen doen. Met Melissa Depraetere is er vandaag een Vlaamse minister van Wonen die fors investeert in sociale woningen. Europa versterkt dat nu.” 

Depraetere reageert alvast enthousiast op de enorme inzet van Europa in betaalbaar wonen. "Met bijna 200.000 mensen op de wachtlijst voor een sociale woning, spreken we in Vlaanderen ook echt over een wooncrisis. Dankzij de 1,7 miljard euro aan leningen van Europa waar we in Vlaanderen nu op kunnen rekenen, kunnen we sociaal wonen echt een boost geven. De bouwkosten zijn de voorbije jaren enorm gestegen. Door nu extra in te zetten op voordelige leningen met een rentesubsidie van -2% voor woonmaatschappijen, gaan we meer én sneller sociale woningen kunnen bouwen."

Ook de regels veranderen. Lidstaten krijgen meer ruimte om publieke middelen te investeren in betaalbare woningen voor lage- en middeninkomens, zonder zware Europese meldingsprocedures. Dat moet projecten sneller van de grond laten komen, zeker voor sociale huisvesting, coöperatieve woonvormen en huisvesting voor essentiële beroepen en studenten. 

Airbnb  

Europa wil ook bijkomende maatregelen nemen om platformen als Airbnb aan te pakken. “In steden en toeristische hotspots verdwijnen steeds meer woningen naar speculatie en kortetermijnverhuur”, zegt Van Brempt. “In sommige wijken van populaire steden loopt dat op tot wel 20% van de woningmarkt. Zo wordt het aanbod voor lokale bewoners beperkt en worden de prijzen opgedreven. Daar moet een stop op worden gezet." Europa wil lokale besturen meer juridische duidelijkheid geven om daar gericht tegen op te treden. Bovenop de bestaande regels komt een nieuwe wet die steden toelaat om, op basis van data, het woonaanbod opnieuw in de eerste plaats voor bewoners te beschermen. 

Van Brempt is tevreden dat Europa nu ook haar schouders onder het woonbeleid zet. “Dankzij socialisten”, zegt Van Brempt. “Wonen is geen bijzaak. Het bepaalt of jongeren een toekomst kunnen opbouwen, of ouderen waardig kunnen blijven wonen en of onze steden leefbaar blijven. Dat ook Europa nu met een eigen woonplan komt, toont dat ze die crisis ernstig neemt. Met deze maatregelen zet Europa haar schouders onder de inspanningen die vandaag op nationaal, regionaal en lokaal niveau al worden geleverd. Enkel door met alle niveaus samen te werken, kunnen we een trendbreuk teweegbrengen. Dit is een gamechanger.”