Bedrijven moeten mensenrechten en milieu in hun hele productieketen beschermen

Tien jaar na de gruwelijke beelden van Rana Plaza hebben onderhandelaars van het Europees Parlement en de Raad deze ochtend een akkoord gesloten over de zogenaamde zorgplichtwetgeving. Die zorgplicht verplicht bedrijven om mensenrechten, milieu en de veiligheid van arbeiders ook in hun toeleverings- en productieketen te beschermen en misstanden aan te pakken. “Dit is het einde van de race to the bottom, waarbij sommige bedrijven wegkijken van wat zich allemaal afspeelt in hun productieketens,” zegt Europees Parlementslid Kathleen Van Brempt (Vooruit). “De toekomst van onze economie en ons bedrijfsleven is er één met respect voor mens en milieu.”  

Wie herinnert zich de beelden van de ingestorte kledingfabriek Rana Plaza in Bangladesh of de vervuilde Nigerdelta na een olielek bij Shell niet? De impact die Europese bedrijven en hun onderaannemers hebben op het milieu, de mensenrechten en de rechten van arbeiders is in sommige gevallen nog heel groot. Denk maar aan door Oeigoerse dwangarbeiders geproduceerd textiel of het recente nieuws dat zelfs in de productieketen van Tony Chocolonely nog 1.700 gevallen van kinderarbeid werden ontdekt. “Steeds meer verwachten consumenten - en terecht - van bedrijven dat de producten die ze kopen op een eerlijke en duurzame manier worden geproduceerd,” zegt Europees Parlementslid Kathleen Van Brempt. “Met de zorgplichtwetgeving wordt het in de toekomst onmogelijk voor bedrijven om weg te kijken van wat zich in hun productieketen afspeelt en te doen alsof hun neus bloedt.”

De wet verplicht bedrijven om aan eventuele misstanden in hun productieketen zoals kinderarbeid, onveilige werkomstandigheden, milieuvervuiling, land grab en klimaatschade aan te pakken. Dat kan bijvoorbeeld door het veranderen van productieprocessen, het wijzigen van het inkoopbeleid of het opstarten van een positieve dialoog om misstanden samen aan te pakken. “Een historische stap vooruit,” zegt Van Brempt. “Deze wet is een belangrijke bouwsteen voor een economie die het welzijn van arbeiders, het respect voor mensenrechten en zorg voor het milieu centraal stelt.”

Slachtoffers krijgen de mogelijk om bedrijven die hun verplichtingen niet nakomen aan te klagen. “Niet alleen kan een rechter het bedrijf verplichten om de schadelijke praktijk te staken, ook slachtoffers kunnen recht op een schadevergoeding,” zegt Van Brempt. Bedrijven die de meest ernstige overtredingen begaan kunnen een boete opgelegd krijgen tot maximaal 5% van hun omzet. Slachtoffers kunnen zelf naar de rechter stappen of zich laten vertegenwoordigen door vakbonden of ngo’s.

Tot slot zullen bedrijven een plan moeten opstellen waarin zij laten zien hoe ze hun CO2-uitstoot gaan terugbrengen. “Ook klimaatschade bedreigt het leven en het welzijn van miljoenen mensen,” zegt Van Brempt. “Het is bijzonder positief dat ook hier actie wordt verwacht.” Een bredere zorgplicht voor de financiële sector maakt helaas geen deel uit van het akkoord.