Het Europees migratiepact: een eerste stap, maar niet het eindpunt

Wanneer het vandaag over asiel en migratie gaat, hoor ik heel wat onzekerheid. Onzekerheid en boosheid onder de Europese bevolking, die met lede ogen aanziet dat het systeem vandaag niet werkt en zich zorgen maakt over de draagkracht van onze samenleving en de uitdagingen die slecht georganiseerde migratie met zich meebrengt. Maar tegelijk ook onzekerheid en angst bij mensen op de vlucht, die in ellenlange en onduidelijke asielprocedures terechtkomen, die zich zorgen maken over hun toekomst en de toekomst van hun kinderen en te vaak in de illegaliteit belanden.

Het beleid faalt. Het is niet eerlijk en niemand wordt er beter van. Dat status quo aanvaarden is geen optie. Niets doen is geen optie. Als we een antwoord willen bieden op de onzekerheid, angst en boosheid die het huidige systeem teweegbrengt, hebben we nood aan een asiel- en migratiebeleid dat werkt. Een beleid met duidelijke regels dat perspectief geeft aan wie opvang verdient, maar er ook voor zorgt dat wie geen recht heeft op asiel hier niet verdwijnt in de illegaliteit. Een systeem dat de inspanningen voor het regelen van migratie eerlijker verdeelt over de landen van de Europese Unie. Dat antwoord kunnen we alleen bieden op Europees niveau.

Daarom is het asiel- en migratiepact dat vandaag werd goedgekeurd door het Europees Parlement zo belangrijk. Het migratiedebat heeft de politieke agenda van de afgelopen tien jaar gekleurd, maar vaak zonder dat er concrete oplossingen op tafel lagen die een antwoord boden op de uitdagingen waarmee we worden geconfronteerd. Met dit migratiepact zetten we vandaag een eerste stap naar een beter Europees asiel- en migratiebeleid.

Het asiel- en migratiepact, dat een bundeling is van tien verschillende dossiers, moet het beleid op Europees niveau beter stroomlijnen met een eengemaakte asielprocedure aan onze buitengrenzen, die mensen veel sneller duidelijkheid moet bieden over hun toekomst, met een snelle screening van wie toekomt en wie recht heeft op opvang en een beter terugkeerbeleid voor wie hier niet kan blijven.

Want dat is het uitgangspunt: voor wie recht heeft op opvang, moet die opvang ook gegarandeerd worden. Dat principe staat vandaag onder druk door een wirwar aan onduidelijke regels en procedures die te lang aanslepen. Een eengemaakte asielprocedure aan onze buitengrenzen moet ervoor zorgen dat we mensen de juiste hulp kunnen bieden, een snelle en correcte procedure kunnen garanderen en we de nodige opvang kunnen bieden voor wie daar recht op heeft. Wie hier niet kan blijven, moet sneller duidelijkheid krijgen en er moet gewerkt worden aan een beter terugkeerbeleid.

Dat betekent dat we ook beter moeten registreren wie hier toekomt. Wanneer asielzoekers de buitengrenzen oversteken, worden ze vandaag al geregistreerd in een databank die Eurodac heet. Maar vandaag schiet de wetgeving te kort en is er te weinig duidelijkheid over wat lidstaten wel of niet met die gegevens mogen doen. Dat leidt niet altijd tot een correcte behandeling van die data. Met de herziening van Eurodac zorgen we voor een helder kader, waarbij we de fundamentele rechten waarborgen en een correcte verwerking van persoonsgegevens willen garanderen.  Bij die screening zullen lidstaten ook extra aandachtig moeten zijn dat de mensenrechten van asielzoekers worden gerespecteerd en zullen alleenstaande minderjarigen op extra bescherming kunnen rekenen.

Aan de buitengrenzen blijft het respecteren van de mensenrechten voor ons een prioriteit. Pushbacks kunnen niet, maar vandaag zijn ze helaas wel een realiteit. En ook de fout van de grote vluchtelingenkampen, zoals dat van Moria, mogen in de toekomst niet worden herhaald. Mensenrechtenorganisaties zijn bezorgd over mogelijke detentie van kinderen en gezinnen aan onze buitengrenzen. Dat is niet de intentie van wat we vandaag hebben goedgekeurd, maar we zullen in de volgende legislatuur nauwlettend de uitvoering van deze regels in praktijk opvolgen. Zodat we een humane behandeling van wie hier toekomt kunnen garanderen en de mensenrechten en rechten van kinderen ten alle tijde gerespecteerd worden.

Een beter Europees asiel- en migratiebeleid vraagt ook meer solidariteit tussen de Europese lidstaten. Met dit migratiepact komt er voor het eerst een solidariteitsmechanisme dat de inspanningen eerlijker moet verdelen over de Europese lidstaten. Lidstaten kunnen zelf kiezen of ze solidair zijn door mensen op te vangen of door financiële ondersteuning te bieden aan de landen die vandaag al meer dan hun eerlijk deel doen. Dat mechanisme is verre van perfect. Het flexibele systeem waarmee lidstaten hun verantwoordelijkheid kunnen ‘afkopen’, biedt geen structurele oplossing op de lange termijn. Dit is slechts een eerste stap, maar in de toekomst zullen we werk moeten maken van een eerlijke herverdeling tussen alle lidstaten.

Een menselijk en rechtvaardig asiel- en migratiebeleid op Europees niveau is een werk van lange adem. En uiteraard is wat vandaag werd goedgekeurd slechts een eerste en eerder bescheiden stap. De kritiek die op het pact wordt gegeven en veel van de bezorgdheden van mensen die op dagdagelijkse basis bezig zijn met asiel- en migratie moeten we au sérieux nemen. Die volgen we nauwlettend op in het verdere werk op Europees niveau.

Langs beide uitersten van het politieke spectrum zitten partijen die die verantwoordelijkheid niet nemen en elke oplossing blokkeren, in de hoop te teren op de onvrede van de Europese bevolking. Maar de politieke partijen die beweren dat steeds hogere muren of een migratiestop een werkbare oplossing zijn, draaien de mensen een rad voor de ogen. Hetzelfde geldt voor zij die elke poging om tot een compromis en werkbare oplossingen te komen, wegzetten als inhumaan.

We moeten eerlijk zijn. Migratie is van alle tijden en zal nooit verdwijnen. Er zijn geen kant-en-klare oplossingen. En de realiteit is dat we in de toekomst ook migratie nodig zullen hebben. Wat ons zorgen baart, is dat het draagvlak in onze samenleving net door die extremen onderuit wordt gehaald. Net daarom is een Europees beleid op basis van heldere regels dat asiel en migratie op een correcte, ordentelijke en vooral op een menselijke manier organiseert zo broodnodig. Dat is beter voor ons allemaal. Vandaag zetten we een eerste stap vooruit. Morgen werken we verder.