Wie is baas in de haven? Europees Parlement pleit voor Europese havenstrategie om haveninfrastuctuur te beschermen tegen buitenlandse inmenging
Onze havens zijn de motor van onze economie. Ze vormen de toegangspoort tot de Europese markt en spelen een cruciale rol in de logistiek, internationale handel, industriële ontwikkeling en de energietransitie. “Maar vandaag ontbreekt een alomvattende strategie om Europese haveninfrastructuur te beschermen tegen buitenlandse inmenging, bv. vanuit China,” zegt Europees Parlement Kathleen Van Brempt (Vooruit). Op haar initiatief vraagt het Europees Parlement vandaag aan de Europese Commissie om werk te maken van een Europese havenstrategie. “Haveninfrastructuur is kritieke infrastructuur. We moeten ervoor zorgen dat we zelf de touwtjes in handen kunnen houden.”
Het strategisch belang van onze havens en haveninfrastructuur is niet nieuw. De bezorgdheden over buitenlandse inmenging in onze havens zijn dat ook niet. “China gebruikt haar economische macht en maritieme sector om steeds meer invloed te verwerven in kritieke infrastructuur in Europa,” zegt Van Brempt. “In talloze havens in de hele Europese Unie zien we de invloed van buitenlandse mogendheden en in het bijzonder van China toenemen.” Van de haven van Piraeus in Griekenland, waar tweederde van de aandelen in handen zijn van het Chinese staatsbedrijf COSCO Shipping, tot de haven van Hamburg en Zeebrugge, waar datzelfde COSCO een deel van terminal in handen heeft.
“De toename van buitenlandse investeringen in Europese containerzeehavens dreigt ons zowel politiek, als economisch afhankelijker te maken van derde landen als China. Sowieso is dat onverstandig voor kritieke infrastructuur, maar in crisistijden zoals tijdens een energiecrisis, een oorlog of een pandemie, is dat ook regelrechte bedreiging voor onze veiligheid en onze economie.” Ook experten uit de academische wereld en het Belgische coördinatiecomité voor inlichtingen en veiligheid wezen eerder al op de gevaren van buitenlandse inmenging in kritieke infrastructuur.
Geen lappendeken aan initiatieven
De afgelopen jaren heeft de Europese Unie heel wat maatregelen genomen die een impact hebben op onze havens. Tegelijk zette de Unie ook enkele stappen om buitenlandse inmenging tegen te gaan. “Maar havens zijn bijzonder complex en zitten op een kruispunt van verschillende beleidsdomeinen, zoals transport, industrie, internationale handel, energie, klimaat en geopolitiek. Met een lappendeken aan initiatieven dreigen er gaten en tegenstrijdigheden te ontstaan. Net daarom hebben we nood aan één heldere en allesomvattende strategie die de verschillende perspectieven met elkaar verbindt."
Van Brempt plaatste de zaak op de agenda van de commissie Transport van het Europees Parlement en kreeg kamerbrede steun voor een rapport over de nood aan een Europese havenstrategie. Dat rapport werd vandaag door een brede meerderheid van het Europees Parlement goedgekeurd.
Risico’s beperken en veiligheid verhogen
Om het risico op buitenlandse inmenging te verkleinen, moet de Commissie een beleidskader opstellen dat de invloed en controle van niet-EU-landen in onze havens kan beperken. Zo pleit het parlement voor een herziening en versterking van het Europese screeningsmechanisme voor directe buitenlandse investeringen en wil het wetgeving invoeren die het mogelijk maakt om de controle over havens in conflictsituaties terug te nemen. “In het geval van een conflict, bijvoorbeeld met China of Rusland, moeten we voorkomen dat die landen de aanwezigheid van hun bedrijven in onze havens tegen ons gebruiken. We moeten te allen tijde de controle over onze eigen infrastructuur kunnen behouden,” zegt Van Brempt. Ook wilt het parlement bijkomend onderzoek naar oneerlijke concurrentie, bijvoorbeeld door de vorming van allianties tussen verschillende rederijen.
Daarnaast moeten er bijkomende inspanningen worden geleverd om de veiligheid in en rond onze havens te vergroten. “Er moeten maatregelen worden genomen om de infrastructuur in onze havens, maar ook op zee beter te beschermen,” zegt Van Brempt. “Vandaag is die infrastructuur, denk maar aan pijpleidingen of offshore-windmolenparken, te kwetsbaar voor sabotage of aanvallen van buitenaf.” Ook wil het parlement de strijd tegen drugshandel en andere illegale handel in onze havens verder opvoeren.
Maar wie havens zegt, zegt ook technologie en data. “Op het vlak van cybersecurity is er nog heel wat werk aan de winkel,” zegt Van Brempt. “De Commissie moet de betrokkenheid van niet-EU-bedrijven bij cyber- en gegevensbeveiliging, technologie en grensapparatuur in onze havens onderzoeken.” Daarnaast pleit het Parlement voor de ontwikkeling van noodplannen om de weerbaarheid van onze cyberinfrastructuur te vergroten. De Europese Unie moet ook meer middelen vrijmaken om innovatie en digitalisering van onze havens te stimuleren en te ondersteunen.
Energie, klimaat en concurrentievermogen
Ook op het vlak van energie en klimaatbeleid spelen havens een cruciale rol. “We moeten ervoor zorgen dat havens die rol ook volledig kunnen opnemen,” zegt Van Brempt. “We willen werk maken van versnelde vergunningsprocedures om investeringen in zonne- en windenergie in onze havens verder aan te moedigen en roepen de Commissie op om te investeren in een betere ontsluiting van onze havens via het spoor en de binnenvaart.” Ook wil het parlement dat havens worden opgenomen in de actieplannen rond circulaire economie.
Dat alles is belangrijk om het concurrentievermogen van onze havens in de toekomst te versterken. “Maar daarvoor moeten we ook investeren in menselijk kapitaal,” zegt Van Brempt. “De krapte op de arbeidsmarkt laat zich ook voelen in onze havens en de nood aan technisch geschoolde arbeidskrachten in de maritieme industrie is hoog. Lidstaten moeten bijkomend inzetten op bijscholing en omscholing om dat probleem aan te pakken.”
Van Brempt is bijzonder tevreden met de brede steun voor het rapport. “Dit is het resultaat van een goede samenwerking over de partijgrenzen heen en toont de steun van het Europees Parlement voor onze Europese havens. Nu is het aan de Europese Commissie om aan de slag te gaan met onze aanbevelingen en werk te maken van een échte Europese havenstrategie.”