Na Pano-reportage: "Ook Europees extra maatregelen nodig in de strijd tegen sociale dumping en uitbuiting"

De Pano-reportage ‘Bestemming uitbuiting’ legt opnieuw het probleem van sociale dumping op onze arbeidsmarkt bloot. “Ondanks de strengere regels valt er nog steeds pakken geld te verdienen met het uitbuiten van arbeiders”, zegt Europees Parlementslid Kathleen Van Brempt (Vooruit). “Om het probleem aan te pakken zullen er ook op Europees niveau bijkomende maatregelen moeten worden genomen.” 

De getuigenissen van arbeiders als Ivan, Serhii of de Slovaakse poetsvrouwen snijden door merg en been. “Het is ronduit crimineel, maar helaas niet nieuw”, reageert Van Brempt, die op Europees niveau al 15 jaar met de problematiek bezig is. “In de bouw-, transport-, schoonmaak- en voedingsindustrie tiert sociale dumping nog steeds welig. Voor sommige malafide bedrijven is het uitbuiten van arbeiders een verdienmodel.”  

Van Brempt verwijst onder meer naar de 170 slachtoffers van mensenhandel en dwangarbeid op de werf van chemiereus Borealis in Antwerpen, het schrijnende verhaal van de ingestorte school in de wijk Nieuw Zuid en de schokkende case waarbij een Indiase seizoenarbeider in Italië na een arbeidsongeval met afgerukte arm werd achtergelaten en stierf. “De voorbeelden zijn legio. Zowel in ons land, als in andere landen in de Europese Unie”, zegt Van Brempt. “Hoewel we belangrijke stappen vooruit hebben gezet, is het werk nog lang niet af. Ook op Europees niveau moet een tandje worden bijgestoken.”  

Meer controles 

De controle op bestaande wetgeving moet beter. Dat blijkt ook uit de controles die worden uitgevoerd op rij- en rusttijden in de transportsector. Vijf jaar na de invoering daarvan weten we dat de regels massaal met de voeten worden getreden. Bij een controle in de Antwerpse haven werden op enkele uren tijd meer dan 200 inbreuken vastgesteld. In totaal werd meer dan 250.000 euro aan boetes uitgeschreven. Bij een eerdere controleactie in de Benelux bleek meer dan de helft van de gecontroleerde vrachtwagens de regels te overtreden.  
 
“Zonder betere controle blijft wetgeving in praktijk te vaak dode letter. Ook voor de nationale arbeidsinspecties is het vaak vechten tegen de bierkaai. Ze hebben niet de middelen of de mankracht om afdoende te controleren”, zegt Van Brempt. “Het uitbuiten van arbeiders mag niet langer winstgevend zijn. De pakkans moet omhoog en ook de boetes moeten fors worden opgedreven. Daarvoor moeten de Europese lidstaten hun inspecties fors versterken.”  De Commissie moet volgens Van Brempt nauwer toezicht houden op de manier waarop nationale lidstaten de regels handhaven, hen aanmanen om hun nationale inspecties te versterken en meer druk uitoefenen om het aantal controles op te drijven.    

Europese arbeidsinspectie  

Het mandaat van de Europese Arbeidsautoriteit moet worden uitgebreid. “Vandaag probeert ze vooral een betere samenwerking tussen de nationale inspecties te faciliteren, maar dat is niet voldoende”, zegt het Europarlementslid. “De arbeidsautoriteit moet een echte Europese arbeidsinspectie worden. Het mandaat moet worden uitgebreid. Ze moet ondersteuning kunnen bieden aan arbeiders uit derde landen, moet gezamenlijke inspecties van lidstaten kunnen coördineren en zou ook zelf controles moeten kunnen uitvoeren.” Het verder digitaliseren en eenvormig maken van arbeidscertificaten in de hele Europese Unie kan de strijd tegen sociale dumping, fraude en vervalsing versterken. 

Bevoegd Commissaris Roxana Mînzatu, die in maart dit jaar met Van Brempt een bezoek bracht aan de Oosterweelwerken in Antwerpen, heeft beloofd volgend jaar een voorstel voor een herziening van de werking en het mandaat van de Arbeidsautoriteit op tafel te leggen. “Commissaris Mînzatu is absoluut overtuigd van het belang van die herziening. We rekenen op een ambitieus voorstel dat arbeidsautoriteit echt de tanden geeft om sociale dumping in Europa aan te pakken.”  

Wie is wie? 

Maar ook te lange en complexe onderaannemingsketens vormen een belangrijk deel van het probleem. “In 2023 stierven 5 arbeiders nadat een bouwlift in het Zweedse Sundbyberg 8 verdiepingen naar beneden kwam. De aannemer kon meer dan een week lang niet bevestigen dat de slachtoffers wel degelijk op de bouwwerf aan de slag waren. De realiteit is: hij wist het gewoon niet,” zegt Van Brempt. Er waren 119 onderaannemers actief op de Zweedse werf. Bij de school in Antwerpen waren dat er 249. De site van de Leopoldskazerne in Gent zag meer dan 1000 onderaannemers passeren. In sommige maanden liep dat aantal op tot 220 onderaannemers op hetzelfde moment.  “Hoe kun je een werkplek controleren als de aannemer die is ingehuurd om het werk uit te voeren, weer een ander inhuurt, die op zijn beurt weer een derde inhuurt ... enzovoort?” 

Van Brempt roept de Europese Commissie opnieuw op om lange onderaannemingsketens te beperken. “Vandaag is het, ondanks initiatieven van sommige lidstaten, wachten op een nieuw drama,” zegt Van Brempt. “Er is een gezamenlijk Europees initiatief nodig. De focus moet daarbij liggen op sectoren met een hoger risico op arbeidsuitbuiting en werkgerelateerde criminaliteit, zoals de bouw, het transport, de schoonmaaksector en de voedingsindustrie. De verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van onderaannemers moet worden uitgebreid en er moet nieuwe wetgeving komen voor arbeidsbemiddelaars.” 

De strijd tegen sociale dumping en uitbuiting blijft voor Van Brempt één van de sociale prioriteiten op het Europese niveau. “Europa kan niet blijven wegkijken van uitbuiting en misbruik op de arbeidsmarkt. Dergelijke praktijken ondergraven de positie van werknemers, eerlijke bedrijven en de geloofwaardigheid van de Unie zelf. We verwachten van de Commissie en de lidstaten dat ze hun verantwoordelijkheid nemen.”